Tο Μεξικό είναι ο έκτος υψηλότερος παραγωγός μελιού παγκοσμίως. Μεγάλο μέρος αυτού του μελιού παράγεται από αυτόχθονες μελισσοκόμους των Μάγια, και οι περισσότερες από αυτές γυναίκες θεωρούνται οι φύλακες της υπό εξαφάνιση μέλισσας melipona.

Όταν η Monsanto απείλησε να φέρει γενετικά τροποποιημένη σόγια στις περιοχές της, η Leydy Pech, μια μελισσοκόμος των Μάγια αντέδρασε. Όχι μόνο νίκησε τη Monsanto, αλλά κέρδισε το Περιβαλλοντικό Βραβείο Goldman 2020 για το έργο της.

Πως η αυτόχθων μελισσοκόμος των Μάγια νίκησε τη Monsanto

Η 57χρονη τώρα Leydy Pech μελισσοκόμος των Μάγια, η οποία εμπόδισε επιτυχώς την αγροχημική εταιρεία Monsanto να φυτέψει ΓΤΟ σόγια σε επτά πολιτείες του Μεξικού. Κέρδισε το «Νόμπελ» για το περιβάλλον και είναι η παραλήπτρια του βραβείου Goldman 2020 της Βόρειας Αμερικής.

Η ιστορία της χρονολογείται από το έτος 2000, όταν η Monsanto άρχισε να καλλιεργεί πειραματικά αγροτεμάχια γενετικά τροποποιημένων (ΓΤΟ) σόγιας στο Μεξικό. Οι σπόροι σόγιας ΓΤΟ είναι γνωστοί ως σόγια «Roundup Ready». Η τροποποιημένη σόγια Roundup της Monsanto έχει γενετική ανοχή στο Roundup (glyphosate).

Μια δεκαετία αργότερα, η μεξικανική κυβέρνηση προώθησε αυτά τα πειράματα σε «πιλοτικά έργα». Δύο χρόνια αργότερα, το 2012, ενέκριναν τη Monsanto να καλλιεργήσει αυτούς τους σπόρους σε επτά επαρχίες του Μεξικού, πέρα από τις περιοχές των Μάγια. Μια από αυτές ήταν και η Campeche.

Πολύ γρήγορα αυτές οι καλλιέργειες μόλυναν το μέλι Campeche. Η Pech ήξερε ότι ήταν θέμα χρόνου να αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα και άλλες επαρχίες.

Αυτοί οι σπόροι απειλούσαν τον πληθυσμό της μέλισσας melipona των Μάγια. Πρόκειται για μια μέλισσα χωρίς κεντρί που βρίσκεται ήδη σε υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης, αλλά είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή μελιού των Μάγια. Οι αρχαίοι Μάγια θεωρούσαν ότι αυτή η μέλισσα ήταν δώρο από τους θεούς και ομάδες γυναικών των Μάγια ήταν από τότε οι φύλακες αυτής της μέλισσας. Η Leydy Pech είναι μια από αυτές.

Το Sin Transgenicos και η Μήνυση

Η Pech δημιούργησε έναν συνασπισμό μελισσοκόμων, ΜΚΟ και περιβαλλοντιστών για να σχηματίσει το Sin Transgenicos (Χωρίς ΓΤΟ) τον Ιούνιο του 2012. Με την υποστήριξη της ομάδας, υπέβαλε μήνυση κατά της μεξικανικής κυβέρνησης σε μια προσπάθεια να εμποδίσει τη Monsanto να φυτέψει τη σόγια με ΓΤΟ.

Η αγωγή ήταν επιτυχής με βάση το γεγονός ότι τόσο η Monsanto όσο και η μεξικανική κυβέρνηση παραβίασαν τη σύμβαση 169 του Μεξικανικού Συντάγματος της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Αυτό το σύνταγμα ορίζει ότι πρέπει να ζητείται η γνώμη των αυτόχθονων κοινοτήτων για οτιδήποτε επιθυμεί να κάνει η κυβέρνηση ή άλλοι οργανισμοί στη γη τους. 

Η διακοπή της φύτευσης αυτών των ΓΤΟ σόγιας δεν ήταν αρκετή για την Pech και τους Sin Transgenicos – στόχος τους ήταν να σταματήσουν εντελώς το έργο και να αποτρέψουν τη Monsanto να φυτέψει ξανά στις περιοχές τους.

Με τη βοήθεια του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, η Pech κατέγραψε την επίδραση της καλλιέργειας ΓΤΟ σόγιας στις μέλισσες, το μέλι, το περιβάλλον και τους ανθρώπους. Το πανεπιστήμιο μελέτησε το μέλι από το Campeche, το μέρος του πιλοτικού προγράμματος. Τα αποτελέσματα έδειξαν τη ΓΤΟ γύρη σόγιας στο μέλι Campeche.

Μαζί με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ, το πανεπιστήμιο μελέτησε επίσης τις επιπτώσεις του κύριου συστατικού του Roundup Ready, της γλυφοσάτης. Δεν βρήκαν μόνο ίχνη του ζιζανιοκτόνου στην τοπική παροχή νερού, αλλά και στα ούρα των ανθρώπων που ζούσαν εκεί.

Προσέγγιση και Εκπαίδευση

Από εκεί, οι Pech και Sin Transgenico ξεκίνησαν μια εκστρατεία για να εκπαιδεύσουν τους κυβερνητικούς αξιωματούχους και τις τοπικές κοινότητες σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της σόγιας ΓΤΟ της Monsanto. Οργάνωσαν:

• Εργαστήρια
• Petitions
• Διαμαρτυρίες

Χάρη στη σκληρή δουλειά τους, το ανώτατο δικαστήριο του Μεξικού αποφάσισε τον Νοέμβριο του 2015 ότι η κυβέρνηση πρέπει νόμιμα να συμβουλευτεί τις ιθαγενείς κοινότητες των Μάγια πριν φυτέψει τη σόγια ΓΤΟ στις περιοχές τους. Η ψηφοφορία ήταν ομόφωνη.

Τελικά, τον Σεπτέμβριο του 2017, οι μεξικανικές υπηρεσίες τροφίμων και γεωργίας πήραν πίσω τις άδειες της Monsanto για την καλλιέργεια της σόγιας και στις επτά πολιτείες.

Αυτή ήταν μια τεράστια νίκη για την Pech και όλες τις αυτόχθονες κοινότητες των Μάγια στο Μεξικό. Δυστυχώς, το έργο τους δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Η παράνομη φύτευση εξακολουθεί να συμβαίνει στις περιοχές και πρέπει να εξιχνιαστούν αρκετές νομικές λεπτομέρειες. Οι κοινότητες των Μάγια πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται σκληρά για να προστατεύσουν τη γη τους, τους ανθρώπους τους και τις μέλισσές τους.

Η Pech, η οποία περιέγραψε την κλήση της ως μελισσοκόμο ως «προγονική», είπε στο Living on Earth:

«Οι αγώνες όπως αυτοί είναι μακροχρόνιοι και για γενιές. Και είναι ευθύνη μας να εμπλέξουμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας στον αγώνα μας για δικαιοσύνη. Γιατί στο τέλος, το να έχεις γη για να την αποκαλείς δική σου σημαίνει να έχεις την αίσθηση ότι ανήκεις»